Sinds de kredietcrisis gelden er strakkere regels voor hypotheken. Die leveren voor diverse doelgroepen knelpunten op. Voor senioren bijvoorbeeld. Juist bij senioren zijn er meer mogelijkheden voor maatwerk, omdat senioren vaak een stabiel pensioeninkomen hebben en veel overwaarde in de woning.
Ouderen kunnen op verschillende manieren tegen financieringsvraagstukken aanlopen. Ze willen bijvoorbeeld doorstromen naar een goedkopere woning met lagere lasten. Of ze hebben de wens om bij de kinderen te wonen in een zogeheten kangoeroewoning. Een andere mogelijkheid is om juist in de bestaande woning te blijven en een deel van de overwaarde te verzilveren voor noodzakelijke verbouwingen voor zorg of juist om het inkomen aan te vullen.
Het in 2016 opgerichte Platform Maatwerk brengt knelpunten met betrekking tot hypotheken in kaart en heeft onder andere voor senioren voor het doorstromen naar een goedkopere woning kaders ontwikkeld. Per 17 juni 2018 zijn deze normen verruimd en nu na een jaar is het goed voor een eerste evaluatie. Maatwerk was daarvoor al mogelijk, maar veel banken waren daar heel voorzichtig in. Door de heldere kaders willen veel banken nu wel maatwerk toepassen. Veel ouderen hebben nog aflossingsvrije hypotheken, waardoor de maandlasten lager zijn. Door te verhuizen naar een goedkopere woning worden deze maandlasten nog lager, maar kan volgens de traditionele normen de hoogte van de hypotheek nog te hoog zijn. Door naar de werkelijke lasten te kijken kunnen ouderen toch een hogere hypotheek betalen. Daar zit ook een fors risico aan, want de rente is nu kunstmatig laag en bij een aflossingsvrije hypotheek is het renterisico het grootst. Dit is ook een van de redenen dat de rente minimaal 20 jaar moet vaststaan. Dat is ook verstandig. Omdat het inkomen in de regel bestendig is, moet ook de maandlast bestendig zijn.
Ook mag maatwerk al als je binnen tien jaar met pensioen gaat. Als mensen samen een woning kopen is hun leeftijd vaak verschillend. Vaak is er een tijdelijke inkomensdaling richting pensioen, het zogenoemde AOW-gat, maar het kan ook zo zijn dat een echtpaar tegelijkertijd wil stoppen met werken, waardoor er ook een tijdelijke daling in het inkomen is. Tot de pensioendatum moet een bank nog wel traditioneel toetsen, maar op pensioendatum mag een bank op maatwerk toetsen. Alleen bij de tijdelijke terugval in het inkomen moet per situatie bekeken worden wat de verstandigste oplossing is.
Doordat iedere situatie weer uniek is, kan een gestructureerde vorm van maatwerk deels helpen, maar kan een dossier toch vastlopen omdat er ook écht maatwerk geleverd moet worden. Recent ging een echtpaar fors goedkoper wonen en liet het een deel van de overwaarde van 1,5 ton vrijvallen. Ze wilde hiermee een periode van vier jaar overbruggen. In plaats van een hypotheek van 90.000 euro aflossingsvrij wilden ze een hypotheek van 125.000 euro aflossingsvrij. De bank wilde die 1,5 ton echter niet meenemen in de toetsing, omdat het huis nog niet verkocht was. Daar zou wat voor te zeggen zijn, ware het niet dat het tekort op de fictieve maandlasten 34 euro per maand bedroeg. De werkelijke maandlasten pasten binnen de normen.
Ik denk dat we blij mogen zijn met de verruimde normen voor senioren, maar het moet naar mijn idee een handvat zijn om te komen tot echt maatwerk. Als banken alleen maatwerk willen leveren binnen geformuleerde richtlijnen zal maar een deel van de markt hierbij baat hebben.